Klimaatadapatief renoveren: zo gebruiken we bij ROEF de KNMI-klimaatscenario’s
11 maart 2024
Meer heftige regenbuien, langere droge periodes. Het klimaat verandert en daar moeten we rekening mee houden als we bouwen en renoveren. Hoe voorkomen we overbelaste riolen bij fikse buien? Hoe houden we woningen en wijken comfortabel om in te wonen, ook als het buiten snikheet is? Bij ROEF gebruiken we hier onder andere weerdata voor uit de klimaatscenario’s van het KNMI. We werken daarin samen met Weather Impact. In dit interview vertelt Stefan Ligtenberg, managing director bij Weather Impact, er meer over.
Weather Impact werd in 2014 opgericht door weer- en waterexperts Gerrit Hiemstra en Arnold Lobbrecht. In Nederland helpt Weather Impact onder andere gemeenten en waterschappen om risicoanalyses te maken. Wat voor effect heeft bijvoorbeeld extreme neerslag op hun specifieke gebied?
“Op dit moment wordt in de bouw vooral nog naar het verleden gekeken. Maar hoe zorg je er nou voor dat we in Nederland klaar zijn voor het klimaat over 30 of 50 jaar?”
Kan ROEF watercirculair worden?
Wij kwamen in de lente van 2023 met Weather Impact in contact. De reden: we wilden weten of het mogelijk is om van ROEF een watercirculair systeem te maken, waarbij ROEF het water dat op het dak valt gebruikt voor het bewateren van het groen op het dak, zónder dat er in droge periodes een externe waterbron nodig is.
We willen namelijk op, in en via het dak zoveel mogelijk eigenschappen van de natuur een plek geven en voorkomen dat ROEF in de zomer bewaterd moet worden met schaars leidingwater.
De concrete hoofdvraag die we Weather Impact stelden: hoe groot moet het buffervat zijn om ROEF in de droogste periode van voldoende water te kunnen voorzien?
Groen buffert water én verkoelt
Stefan: “Het was de eerste keer dat we door een partij uit de bouw werden benaderd om mee te denken. Dat laat wel zien hoezeer jullie vooruitkijken en willen nadenken over hoe we ons in de gebouwde omgeving kunnen voorbereiden op de toekomst.”
“We waren meteen ook erg enthousiast over ROEF. We hebben nu onderzoek gedaan naar water bufferen, maar ROEF werkt ook verkoelend. In steden kan het makkelijk 3-5 °C warmer zijn dan in de omgeving, waardoor hittestress nu en in de toekomst een steeds groter probleem wordt. Zo’n groen dak gaat dan zeker helpen, want daaronder is het een stuk koeler dan onder een pannendak. En water dat op het dak valt en blijft verdampen zorgt voor verkoeling van de omgeving. Het ziet er ook nog eens mooi uit, dat groen om je heen.”
V.l.n.r. Sander Smeets (ROEF), Janneke Zomer-de Cort (ROEF), Bob Ammerlaan (Weather Impact), Stefan Ligtenberg (Weather Impact) en Sabine van de Graaf (ROEF).
Verschillende scenario’s doorrekenen
Om voor ROEF te bepalen welk formaat buffervat nodig is om tot een toekomstbestending watercirculair systeem te komen, keek Weather Impact op regionaal en lokaal niveau naar:
- het dagelijkse weer van de afgelopen 30 jaar;
- het effect van klimaatverandering met behulp van de klimaatscenario’s van het KNMI die juist 30 jaar vooruitkijken;
- de verdamping door het groen op het dak (een mix van sedum en kruidsoorten);
- de benodigde sproeibeurten.
Stefan: “De grootste uitdaging was het vinden van data over de verdamping via het groen op het dak. Het is een mix van sedum en kruiden, dus daar moet je rekening mee houden. Aan alleen data over sedum heb je dan niet genoeg. We hadden daarom veel contact met ecologen die als partner betrokken zijn bij ROEF, onder andere van Sempergreen.”
“ROEF draagt, dankzij het bufferen van water via het groen op het dak en het waterbuffervat, bij aan het verminderen van wateroverlast bij fikse buien.”
Welk buffervat doet wat?
De conclusie van de data-analyse van Weather Impact: “ROEF draagt, dankzij het bufferen van water via het groen op het dak en het waterbuffervat, bij aan het verminderen van wateroverlast bij fikse buien. Ál het water opvangen, waardoor ROEF kan worden losgekoppeld van het riool, is niet mogelijk. Daarvoor valt er in Nederland simpelweg te veel regen.”
“Met een buffervat van 500 liter zal je tijdens een hele lange droge periode – zoals we hadden in juni 2023 – wel een keer moeten bijsproeien omdat het vat dan droog komt te staan. Maar gebruik van schaars leidingwater is dan al heel beperkt. Bij een vat van 1.000 liter kun je zo’n lange droge periode doorkomen zonder dat het vat droogvalt.”
Op zoek naar maximaal volume
Op basis van de analyse van Weather Impact zijn we bij ROEF verdergegaan met de doorontwikkeling van ons irrigatiesysteem. Wat daarbij ook meespeelt is de praktische ruimte die beschikbaar kan worden gemaakt voor een waterbuffervat, zeker bij renovaties. Het buffervat komt aan de voorzijde van de woning te staan. Dat betekent dat je niet zomaar een heel groot buffervat neer kan zetten.
Na een flinke zoektocht vonden we een buffervat van maar liefst 650 liter, dat ondanks dit flinke volume goed aan de voorzijde van de woning geplaatst kan worden bij renovaties.
ROEF-daken in een wijk in Helmond West (opdrachtgever woCom).
Zo zuinig mogelijk met water
Tegelijkertijd ontwikkelden we een systeem voor slimme bewatering. Als groene daken een automatisch irrigatiesysteem hebben, werkt dat vrijwel altijd volgens een vast patroon. Het bewatert op vaste momenten het dak, ongeacht de weersomstandigheden. Dat betekent dat het óók als het regent en het dak geen water nodig heeft, kostbaar leidingwater gebruikt.
Bij ROEF doen we het anders. We stellen het irrigatiesysteem zó af, dat het opgevangen regenwater zo slim mogelijk wordt gebruikt. Het irrigatiesysteem op daken met een noord-oriëntatie wordt dus anders afgesteld dan het irrigatiesysteem op daken met een oriëntatie op het zuiden.
Aanvullend kozen we na verschillende ervaringen met sproeisystemen voor een bedruppelingssysteem. Daardoor kunnen we nog gerichter bewateren. Sproeiers sproeien het water over het dak en daarmee ook over de zonnepanelen. Maar die panelen hebben geen water nodig. Met het bedruppelingssysteem gaat het water precies naar de plek waar het nodig is. De trays waarin het groen staat op het ROEF-dak zijn ook zo ontwikkeld, dat ze zoveel mogelijk vocht vasthouden.
Zo kunnen we nog langer doen met het opgevangen regenwater en is de kans dat bijgesproeid moet worden met leidingwater heel erg klein.
Het sproeisysteem dat nu plaatsmaakt voor een bedruppelingssysteem.
Continu vooruit blijven kijken
De vervolgstap waar we nu mee bezig zijn is een algoritme maken voor automatische waterafgifte. Het irrigatiesysteem krijgt dan aan de hand van data signalen over wanneer en hoeveel water het dak nodig heeft. Doordat het groen dan alleen wordt bewaterd als het echt nodig is, gaan we nog spaarzamer om met het beschikbare water.
Stefan: “Op dit moment zie je dat in de bouw vooral nog naar het verleden wordt gekeken. Maar hoe zorg je er nou voor dat we in Nederland klaar zijn voor de toekomst? Voor het klimaat over 30 of 50 jaar? Bij ROEF zijn jullie daar al heel bewust mee bezig. Jullie denken nu al na over wat er over 30 jaar nodig is. Heel mooi dat wij daar een bijdrage aan konden leveren.”
Nog interessant om te vermelden: onlangs publiceerde TKI Urban Energy de resultaten van een onderzoek dat ook zij liet uitvoeren door Weather Impact. Dat onderzoek – Klaar voor later – ging over het opzetten van klimaatscenario’s voor de toekomstige warmte- en koeltevraag van gebouwen. Het rapport kun je hier bekijken.
Meer heftige regenbuien, langere droge periodes. Het klimaat verandert en daar moeten we rekening mee houden als we bouwen en renoveren. Hoe voorkomen we overbelaste riolen bij fikse buien? Hoe houden we woningen en wijken comfortabel om in te wonen, ook als het buiten snikheet is? Bij ROEF gebruiken we hier onder andere weerdata voor uit de klimaatscenario’s van het KNMI. We werken daarin samen met Weather Impact. In dit interview vertelt Stefan Ligtenberg, managing director bij Weather Impact, er meer over.
Weather Impact werd in 2014 opgericht door weer- en waterexperts Gerrit Hiemstra en Arnold Lobbrecht. In Nederland helpt Weather Impact onder andere gemeenten en waterschappen om risicoanalyses te maken. Wat voor effect heeft bijvoorbeeld extreme neerslag op hun specifieke gebied?
“Op dit moment wordt in de bouw vooral nog naar het verleden gekeken. Maar hoe zorg je er nou voor dat we in Nederland klaar zijn voor het klimaat over 30 of 50 jaar?”
Kan ROEF watercirculair worden?
Wij kwamen in de lente van 2023 met Weather Impact in contact. De reden: we wilden weten of het mogelijk is om van ROEF een watercirculair systeem te maken, waarbij ROEF het water dat op het dak valt gebruikt voor het bewateren van het groen op het dak, zónder dat er in droge periodes een externe waterbron nodig is.
We willen namelijk op, in en via het dak zoveel mogelijk eigenschappen van de natuur een plek geven en voorkomen dat ROEF in de zomer bewaterd moet worden met schaars leidingwater.
De concrete hoofdvraag die we Weather Impact stelden: hoe groot moet het buffervat zijn om ROEF in de droogste periode van voldoende water te kunnen voorzien?
Groen buffert water én verkoelt
Stefan: “Het was de eerste keer dat we door een partij uit de bouw werden benaderd om mee te denken. Dat laat wel zien hoezeer jullie vooruitkijken en willen nadenken over hoe we ons in de gebouwde omgeving kunnen voorbereiden op de toekomst.”
“We waren meteen ook erg enthousiast over ROEF. We hebben nu onderzoek gedaan naar water bufferen, maar ROEF werkt ook verkoelend. In steden kan het makkelijk 3-5 °C warmer zijn dan in de omgeving, waardoor hittestress nu en in de toekomst een steeds groter probleem wordt. Zo’n groen dak gaat dan zeker helpen, want daaronder is het een stuk koeler dan onder een pannendak. En water dat op het dak valt en blijft verdampen zorgt voor verkoeling van de omgeving. Het ziet er ook nog eens mooi uit, dat groen om je heen.”
V.l.n.r. Sander Smeets (ROEF), Janneke Zomer-de Cort (ROEF), Bob Ammerlaan (Weather Impact), Stefan Ligtenberg (Weather Impact) en Sabine van de Graaf (ROEF).
Verschillende scenario’s doorrekenen
Om voor ROEF te bepalen welk formaat buffervat nodig is om tot een toekomstbestending watercirculair systeem te komen, keek Weather Impact op regionaal en lokaal niveau naar:
- het dagelijkse weer van de afgelopen 30 jaar;
- het effect van klimaatverandering met behulp van de klimaatscenario’s van het KNMI die juist 30 jaar vooruitkijken;
- de verdamping door het groen op het dak (een mix van sedum en kruidsoorten);
- de benodigde sproeibeurten.
Stefan: “De grootste uitdaging was het vinden van data over de verdamping via het groen op het dak. Het is een mix van sedum en kruiden, dus daar moet je rekening mee houden. Aan alleen data over sedum heb je dan niet genoeg. We hadden daarom veel contact met ecologen die als partner betrokken zijn bij ROEF, onder andere van Sempergreen.”
“ROEF draagt, dankzij het bufferen van water via het groen op het dak en het waterbuffervat, bij aan het verminderen van wateroverlast bij fikse buien.”
Welk buffervat doet wat?
De conclusie van de data-analyse van Weather Impact: “ROEF draagt, dankzij het bufferen van water via het groen op het dak en het waterbuffervat, bij aan het verminderen van wateroverlast bij fikse buien. Ál het water opvangen, waardoor ROEF kan worden losgekoppeld van het riool, is niet mogelijk. Daarvoor valt er in Nederland simpelweg te veel regen.”
“Met een buffervat van 500 liter zal je tijdens een hele lange droge periode – zoals we hadden in juni 2023 – wel een keer moeten bijsproeien omdat het vat dan droog komt te staan. Maar gebruik van schaars leidingwater is dan al heel beperkt. Bij een vat van 1.000 liter kun je zo’n lange droge periode doorkomen zonder dat het vat droogvalt.”
Op zoek naar maximaal volume
Op basis van de analyse van Weather Impact zijn we bij ROEF verdergegaan met de doorontwikkeling van ons irrigatiesysteem. Wat daarbij ook meespeelt is de praktische ruimte die beschikbaar kan worden gemaakt voor een waterbuffervat, zeker bij renovaties. Het buffervat komt aan de voorzijde van de woning te staan. Dat betekent dat je niet zomaar een heel groot buffervat neer kan zetten.
Na een flinke zoektocht vonden we een buffervat van maar liefst 650 liter, dat ondanks dit flinke volume goed aan de voorzijde van de woning geplaatst kan worden bij renovaties.
ROEF-daken in een wijk in Helmond West (opdrachtgever woCom).
Zo zuinig mogelijk met water
Tegelijkertijd ontwikkelden we een systeem voor slimme bewatering. Als groene daken een automatisch irrigatiesysteem hebben, werkt dat vrijwel altijd volgens een vast patroon. Het bewatert op vaste momenten het dak, ongeacht de weersomstandigheden. Dat betekent dat het óók als het regent en het dak geen water nodig heeft, kostbaar leidingwater gebruikt.
Bij ROEF doen we het anders. We stellen het irrigatiesysteem zó af, dat het opgevangen regenwater zo slim mogelijk wordt gebruikt. Het irrigatiesysteem op daken met een noord-oriëntatie wordt dus anders afgesteld dan het irrigatiesysteem op daken met een oriëntatie op het zuiden.
Aanvullend kozen we na verschillende ervaringen met sproeisystemen voor een bedruppelingssysteem. Daardoor kunnen we nog gerichter bewateren. Sproeiers sproeien het water over het dak en daarmee ook over de zonnepanelen. Maar die panelen hebben geen water nodig. Met het bedruppelingssysteem gaat het water precies naar de plek waar het nodig is. De trays waarin het groen staat op het ROEF-dak zijn ook zo ontwikkeld, dat ze zoveel mogelijk vocht vasthouden.
Zo kunnen we nog langer doen met het opgevangen regenwater en is de kans dat bijgesproeid moet worden met leidingwater heel erg klein.
Het sproeisysteem dat nu plaatsmaakt voor een bedruppelingssysteem.
Continu vooruit blijven kijken
De vervolgstap waar we nu mee bezig zijn is een algoritme maken voor automatische waterafgifte. Het irrigatiesysteem krijgt dan aan de hand van data signalen over wanneer en hoeveel water het dak nodig heeft. Doordat het groen dan alleen wordt bewaterd als het echt nodig is, gaan we nog spaarzamer om met het beschikbare water.
Stefan: “Op dit moment zie je dat in de bouw vooral nog naar het verleden wordt gekeken. Maar hoe zorg je er nou voor dat we in Nederland klaar zijn voor de toekomst? Voor het klimaat over 30 of 50 jaar? Bij ROEF zijn jullie daar al heel bewust mee bezig. Jullie denken nu al na over wat er over 30 jaar nodig is. Heel mooi dat wij daar een bijdrage aan konden leveren.”
Nog interessant om te vermelden: onlangs publiceerde TKI Urban Energy de resultaten van een onderzoek dat ook zij liet uitvoeren door Weather Impact. Dat onderzoek – Klaar voor later – ging over het opzetten van klimaatscenario’s voor de toekomstige warmte- en koeltevraag van gebouwen. Het rapport kun je hier bekijken.
