Meer na­tuur en bi­o­di­ver­si­teit zonder extra ruimte

Daken vormen een enorme oppervlakte onbenutte ruimte in Nederland. En dat terwijl we in Nederland vaak zeggen dat we ruimte tekort komen. Met groen en circulair dak ROEF doen we daar wat aan.

ROEF is nauwelijks duurder dan een traditioneel dak en maakt het daarmee mogelijk om Nederland zonder extra investering en zonder extra ruimtegebruik groener te maken met meer natuur en biodiversiteit. Om wijken klimaatadaptiever en klimaatbestendiger te maken en woningen te voorzien van duurzame energieopwekking en meer comfort. Hoe we dat doen lees je hier.

Een groendak lijkt in eerste instantie niet nieuw, maar ROEF heeft iets dat uniek is en levensreddend voor heel veel soorten vogels en insecten. Het is namelijk toepasbaar in een serie van 1. Waarom dit voor de natuur zo’n bepalende eigenschap van het dak is, vertelt Sicco Jansen van Unitura, een bedrijf gespecialiseerd in natuurinclusief bouwen.

Dakrenovatie vaak drama voor de natuur
Sicco: “Bij de verduurzaming van sociale huurwoningen pakken woningcorporaties vaak meteen een hele wijk aan. Vanuit het oogpunt van efficiency is dat logisch, het is voor de natuur in de wijk echter dramatisch.”

“Stel je voor dat in een wijk een kolonie huismussen aanwezig is. Als je dan alle daken tegelijk aanpakt, hebben die huismussen ineens geen plek meer waar ze terecht kunnen. Zo’n kolonie krijgt het dan heel hard te verduren. Er ontstaat schade die je nauwelijks nog kan repareren, ook al breng je volgens de flora- en faunawetgeving nieuwe nestvoorzieningen aan.”

Serie van één ecologisch veel beter
“ROEF is door de modulaire opbouw eenvoudig toepasbaar in een serie van 1. Daardoor kun je de verduurzaming van een wijk gefaseerd aanpakken. Dieren kunnen ergens anders heen, kunnen wennen, krijgen een veel minder grote schok. Vanuit ecologisch perspectief is dat fantastisch. ROEF voorziet daar bovenop ook nog eens in heel veel, hele goede nieuwe voorzieningen voor allerlei soorten vogels én beschermde diersoorten zoals de gierzwaluw en vleermuizen. Elk dak bevat acht nestkasten, veel meer dan de flora- en faunawetgeving voorschrijft.”

“Elk dak be­vat 8 nest­kas­ten, veel meer dan de flo­ra- en fau­nawet­ge­ving voor­schrijft.” — Sicco Jansen, Innovatie Manager bij Unitura

Weer nieuwe natuur toevoegen
Dat dit hard nodig is blijkt wel uit de cijfers. Assistent-projectleider duurzaamheid en circulariteit Anna van den Dijssel las in onderzoek dat op dit moment nog maar 14% van de oorspronkelijke natuur in Nederland over is. Zij berekende wat het vergroenen van daken hieraan kan doen. Als twee miljoen corporatiewoningen een ROEF krijgen, kunnen we weer 7% natuur en biodiversiteit toevoegen. Én we voorkomen dat de biodiversiteit verder terugloopt. Want dat gebeurt op dit moment nog steeds. Ironisch genoeg ook door de verduurzaming van woningen.

Veel particuliere woningbezitters weten niet dat je eerst een flora- en faunaonderzoek moet doen, voordat je je huis gaat isoleren. Daardoor worden dagelijks nesten verstoord. “We hopen dat door onze daken veel dieren al overvliegen naar ons dak, voordat de particulier de eigen woning laat isoleren”, vertelt technisch manager Rob Pittens. “Dat we veilige plekken creëren voor al die vogels en insecten.”

Dit sluit ook aan op het nieuwe natuurplan van de provincies Utrecht en Overijssel dat NOS in februari publiceerde.

Toevluchtsoord voor vogels en insecten
De dakranden van ROEF zijn eigenlijk volledig voor de dieren. In die dakranden zijn voorzieningen verwerkt voor vleermuizen, huismussen, spreeuwen, gierzwaluwen, merels, mezen, roodborstjes. Bijna elke tuinvogel kan wel plekje vinden in het dak. Het systeem is volledig modulair.

Door insparingen in het dak kunnen ter plekke, op het werk, afhankelijk van de ecologische behoefte in de wijk, nestkasten geschoven worden voor verschillende soorten dieren en vogels. Op het dak staat daarnaast ook nog een speciaal kastje voor insecten.

Biodiversiteit terugbrengen in de wijk
Die insecten, dat is een belangrijke om te benoemen. Want ROEF is ook een groendak dat door de beplanting een plek biedt aan spinnen, torren, wormen, lieveheersbeestjes, vlinders, bijen en allerlei andere kleine beestjes.

“Een Sedumdak heeft direct een positieve invloed op de lokale biodiversiteit,” vertelt Kai van Gool van Sempergreen, dat wereldwijd marktleider is in groene daken en gevels. “Ze bieden vlinders, bijen en zweefvliegen voedsel en beschutting die op een regulier dak niet voorhanden zijn. Groene daken dienen dan ook als ‘stapstenen’ met de omliggende natuur. Insecten en vogels kunnen zich zo op een eenvoudige manier verplaatsen binnen stedelijke omgeving.” Om de ecologische waarde van het Sedumdak te verhogen worden er door Van Schadewijk Hoveniers ook nog biodiversiteit bevorderende beplanting toegevoegd in de vorm van bloembollen.

Comfortabelere woning, klimaatbestendige wijk
Een dak dat bijdraagt aan natuurherstel dus. En eenvoudig kan worden toegepast in een serie van één. En volledig circulair en losmaakbaar is. En er is zelfs meer, vertelt Kai. “ROEF zorgt er door de isolerende werking van het groen niet alleen voor dat woningen een prettiger binnenklimaat hebben met minder geluidsoverlast, het zorgt ook voor minder hittestress en wateroverlast in de wijk. Het dak brengt verkoeling én kan tot 30 liter water per m² vasthouden. Het overige water wordt opgeslagen in een regenton. Zo kan het dus ook heel veel klimaatschade voorkomen. En kosten voor klimaatadaptieve maatregelen.”

Een slimme combinatie van groen en zonnepanelen op het dak maakt de waterretentie op het dak constructief mogelijk. Ook weer iets dat in nauwe samenwerking met alle partners tot stand kwam. Sicco Jansen: “Overal is zó integraal over nagedacht. Iedereen wist van elkaar wat er gedaan werd, zodat we daar in konden meedenken en er meteen ook op in konden inspelen. Het is echt een teamprestatie.”

“En het ziet er ook nog eens heel mooi uit,” vult Kai aan. “De beplanting verandert met de seizoenen mee. Elk jaargetijde (met uitzondering van de winter) staan er andere planten in bloei en ziet het dak er anders uit, met andere kleuren. In wijken is de natuur daardoor straks veel dichterbij. Eén ding is zeker, met ROEF ziet de gebouwde omgeving er over tien jaar compleet anders uit.”