Sparren met ecologen: hoe bieden we de natuur weer écht een plek in de stad?
29 september 2023
Wat doen we nu goed en wat kan er nog beter? Dat was de vraag die we onlangs voorlegden aan vijf ecologen. Om te helpen de biodiversiteit te herstellen in Nederland, gebruiken we voor de beplanting op ROEF nu een mix van sedum en inheemse planten. En in het dak bevinden zich verschillende integrale nestkasten en insectenhotels. Daar krijgen we al heel veel positieve reacties op, maar wij geloven dat het altijd beter kan. Tijdens de bijeenkomst bleek inderdaad: dat kan. Een verslag van de belangrijkste lessen die we leerden.
Hoe kunnen we met ROEF nog waardevoller zijn voor de natuur in buurten en wijken? Hoe kunnen we het goede echt goed doen en voor de natuur het maximale halen uit ROEF?
Heel blij waren we met de komst van ecologen Sicco Jansen, Evie Schreurs, Max Klasberg, Maarten Tra en Maarten Kaales om met ons te sparren over deze vraag. Het was mooi om te horen dat zij allemaal aangaven niet eerder zo’n integrale oplossing te hebben gezien voor een dak. Het modulaire, circulaire, de nestkasten, de beplanting, de energieopwekking, de insectenhotels, de waterbuffering. ‘Jullie pakken alle kansen die een dak in zich draagt.’
En toch, we weten dat het altijd beter kan :-). Daarom spraken we met elkaar over:
- Flora: de beplanting op ROEF
- Fauna: de nestkasten en insectenhotels
- De waarde van de toepasbaarheid van ROEF in serie van 1
Verrassende eerste reactie
Misschien leuk om direct te vertellen dat de eerste reactie van de ecologen op ROEF ons verraste. We waren zelf namelijk een beetje teleurgesteld over hoe de mockup van ROEF op ons parkeerterrein er op de dag van de bijeenkomst uitzag. Een week eerder stond ROEF nog volledig in bloei. Veel planten waren nu alweer wat ingekakt. Het zag er net wat minder mooi uit.
Vonden we zelf.
Maar waar denk je dat de aanwezige ecologen naartoe liepen? Naar dát deel van het dak waar de beplanting was uitgebloeid en het substraat goed zichtbaar is. ‘Wauw, kijk eens, dit is zo mooi!’
Biodiversiteit = diversiteit
Dat was meteen onze eerste les. We zijn in Nederland vaak gefocust op de cosmetische kant van natuur. Maar de term biodiversiteit bevat niet voor niets het woord diversiteit. Verschillende soorten vogels, insecten en planten hebben allemaal verschillende behoeften. Ze floreren allemaal onder andere omstandigheden. Juist ook die wat drogere of uitgebloeide plekken in het groen hebben een functie.
Je kan op verschillende manieren naar groen kijken. Veel mensen vinden een dak in bloei mooi. Wij merkten nu: voor ecologen is dat wat gebeurt in de aarde, het substraat op het dak, net zo mooi.
We kregen ook de tip niet overal gelijk te bewateren. Er mogen best delen op het dak wat droger zijn dan andere. Dat is goed voor de biodiversiteit. De waarde van ROEF voor de natuur is juist groot bij variatie. Bij een combinatie van beregende en niet beregende bodem, bloeiende planten en kale plekken, hoge kruiden en lage planten.
Juiste combinatie van zaden
Dat eerste inzicht dat we kregen vormt een mooi bruggetje naar de tips die we kregen over de beplanting op ROEF. Hoe kunnen we daarmee bijdragen aan de natuur?
De mix van sedum en inheemse kruidsoorten die we nu gebruiken is heel goed, konden we concluderen. We zijn voor het groen op ROEF op zoek gegaan naar de juiste balans tussen de waterbehoefte, onderhoud en de waarde voor de natuur. Sedum heeft weinig water en onderhoud nodig, biodiversiteitsbevorderende beplanting heeft vaak juist meer waterbehoefte en dus ook meer onderhoud. Daar is bij onze partners Sempergreen en Van Schadewijk Hoveniers heel wat onderzoek naar de juiste combinatie van zaden in gaan zitten.
De aanwezige natuur versterken
Waar we nog in kunnen verbeteren is lokaliteit. Oftewel: de beplanting op ROEF afstemmen op wat er in de eerste laag natuur in die buurt of wijk al veel voorkomt. Dat betekent: de huidige situatie van wijken in kaart brengen en uitzoeken welke planten er al veel groeien, zodat je bij de plaatsing van de ROEF-daken echt aanvullend bent op de al aanwezige natuur. Samen met onze partners zijn we hier al mee bezig en we kunnen daar binnenkort meer over vertellen.
Ook meer variatie zou ROEF nog waardevoller maken voor de natuur. Op het ene dak in de wijk andere beplanting gebruiken dan op het andere dak dus. Een mosdak, een grasdak, een heidedak.
Maatwerk in elke buurt en wijk
Datzelfde geldt natuurlijk voor de fauna. ROEF bevat nu standaard acht nestkasten. Als je eerst goed onderzoek doet naar welke beschermde dieren al leven in de wijk, kun je daar de keuze in nestkasten op aanpassen. Dat is voor ROEF makkelijk te realiseren, want alles aan het dak is modulair en losmaakbaar en we kunnen verschillende soorten nestkasten in de dakrand schuiven. Ook een open kast die aantrekkelijk is voor veel verschillende soorten zou een mooie toevoeging zijn, vertelden de aanwezige ecologen ons. Dit realiseren we inmiddels in een project in Helmond!
Een hele goede tip vonden we het ook om meer gebruik te maken van de kopgevel. Hier is onder de overstek nog plek voor nestkasten. Ook dat is inmiddels gelukt :-). We voegden in de dakrand aan de kopgevels grote kraamkasten toe voor vleermuizen, grote kasten voor gierzwaluwen en kasten voor grote soorten zoals de steenuil.
De insectenhotels op ROEF kunnen meer worden verwerkt in het groen, dat nemen we absoluut ook mee in de doorontwikkeling van ROEF.
Serie van 1 is levensreddend
Fijn was opnieuw de bevestiging hoe goed het is dat ROEF toepasbaar is in een serie van 1. Bij de verduurzaming van sociale huurwoningen pakken woningcorporaties vaak meteen een hele wijk aan. Maar als je in één keer een hele buurt renoveert, verliezen de dieren in de wijk de plek waar ze zich hebben gehuisvest en kunnen ze nergens anders heen. Dat kan tot onherstelbare schade leiden voor kolonies en tot conflicten tussen dieren, bijvoorbeeld doordat vleermuizen in elkaars territorium terecht komen. Een renovatie gefaseerd aanpakken is veel beter, dan behoud je de dieren in de wijk.
Meten en monitoren
Wat hierbij ook ter sprake kwam, en eigenlijk bij elk onderwerp terugkwam, is het belang van meten en monitoren.
- Wat gebeurt er in een wijk als je alles tegelijk aanpakt? Wat gebeurt er als je het gefaseerd aanpakt en wat kun je daarvan leren?
- Welke beplanting trekt welke dieren aan en wat kunnen we daarvan leren?
- Welke dieren trek ROEF aan en wat kunnen daarvan leren?
We doen dit met ROEF al via sensoren en camera’s, maar zijn zeker geïnspireerd geraakt om het nog beter te doen. Door te monitoren weten we zeker wat voor de natuur het beste is.
De juiste balans zoeken
Uiteindelijk is de conclusie dat het constant een kwestie is van het zoeken van de balans. We noemden hierin al het voorbeeld van de juiste mix van sedum en inheemse planten, voor de juiste balans tussen de waterbehoefte van het dak, onderhoud en de waarde voor de natuur. Je kan wel voor volledig, extreem biodiverse beplanting kiezen, maar dan heeft het dak veel te veel water en ander onderhoud nodig. Dat is zelfs met de buffertank die we leveren bij ROEF, die straks werkt op een automatisch waterafgifte-algoritme, nog niet de beste keuze.
Zo is er ook de keuze voor materialen. Het liefst gebruiken we alleen biobased materialen. Dat kan nu nog niet, omdat ze voor de toepassing in ROEF bijvoorbeeld niet brandveilig genoeg zijn, niet sterk genoeg of niet handig modulair toepasbaar.
Eén ding is zeker, wij blijven zoeken naar het optimum. Dank aan Sicco, Evie, Max, Maarten en Maarten voor hun inbreng. Samen bieden we de natuur weer écht een plek in de stad.
Wat doen we nu goed en wat kan er nog beter? Dat was de vraag die we onlangs voorlegden aan vijf ecologen. Om te helpen de biodiversiteit te herstellen in Nederland, gebruiken we voor de beplanting op ROEF nu een mix van sedum en inheemse planten. En in het dak bevinden zich verschillende integrale nestkasten en insectenhotels. Daar krijgen we al heel veel positieve reacties op, maar wij geloven dat het altijd beter kan. Tijdens de bijeenkomst bleek inderdaad: dat kan. Een verslag van de belangrijkste lessen die we leerden.
Hoe kunnen we met ROEF nog waardevoller zijn voor de natuur in buurten en wijken? Hoe kunnen we het goede echt goed doen en voor de natuur het maximale halen uit ROEF?
Heel blij waren we met de komst van ecologen Sicco Jansen, Evie Schreurs, Max Klasberg, Maarten Tra en Maarten Kaales om met ons te sparren over deze vraag. Het was mooi om te horen dat zij allemaal aangaven niet eerder zo’n integrale oplossing te hebben gezien voor een dak. Het modulaire, circulaire, de nestkasten, de beplanting, de energieopwekking, de insectenhotels, de waterbuffering. ‘Jullie pakken alle kansen die een dak in zich draagt.’
En toch, we weten dat het altijd beter kan :-). Daarom spraken we met elkaar over:
- Flora: de beplanting op ROEF
- Fauna: de nestkasten en insectenhotels
- De waarde van de toepasbaarheid van ROEF in serie van 1
Verrassende eerste reactie
Misschien leuk om direct te vertellen dat de eerste reactie van de ecologen op ROEF ons verraste. We waren zelf namelijk een beetje teleurgesteld over hoe de mockup van ROEF op ons parkeerterrein er op de dag van de bijeenkomst uitzag. Een week eerder stond ROEF nog volledig in bloei. Veel planten waren nu alweer wat ingekakt. Het zag er net wat minder mooi uit.
Vonden we zelf.
Maar waar denk je dat de aanwezige ecologen naartoe liepen? Naar dát deel van het dak waar de beplanting was uitgebloeid en het substraat goed zichtbaar is. ‘Wauw, kijk eens, dit is zo mooi!’
Biodiversiteit = diversiteit
Dat was meteen onze eerste les. We zijn in Nederland vaak gefocust op de cosmetische kant van natuur. Maar de term biodiversiteit bevat niet voor niets het woord diversiteit. Verschillende soorten vogels, insecten en planten hebben allemaal verschillende behoeften. Ze floreren allemaal onder andere omstandigheden. Juist ook die wat drogere of uitgebloeide plekken in het groen hebben een functie.
Je kan op verschillende manieren naar groen kijken. Veel mensen vinden een dak in bloei mooi. Wij merkten nu: voor ecologen is dat wat gebeurt in de aarde, het substraat op het dak, net zo mooi.
We kregen ook de tip niet overal gelijk te bewateren. Er mogen best delen op het dak wat droger zijn dan andere. Dat is goed voor de biodiversiteit. De waarde van ROEF voor de natuur is juist groot bij variatie. Bij een combinatie van beregende en niet beregende bodem, bloeiende planten en kale plekken, hoge kruiden en lage planten.
Juiste combinatie van zaden
Dat eerste inzicht dat we kregen vormt een mooi bruggetje naar de tips die we kregen over de beplanting op ROEF. Hoe kunnen we daarmee bijdragen aan de natuur?
De mix van sedum en inheemse kruidsoorten die we nu gebruiken is heel goed, konden we concluderen. We zijn voor het groen op ROEF op zoek gegaan naar de juiste balans tussen de waterbehoefte, onderhoud en de waarde voor de natuur. Sedum heeft weinig water en onderhoud nodig, biodiversiteitsbevorderende beplanting heeft vaak juist meer waterbehoefte en dus ook meer onderhoud. Daar is bij onze partners Sempergreen en Van Schadewijk Hoveniers heel wat onderzoek naar de juiste combinatie van zaden in gaan zitten.
De aanwezige natuur versterken
Waar we nog in kunnen verbeteren is lokaliteit. Oftewel: de beplanting op ROEF afstemmen op wat er in de eerste laag natuur in die buurt of wijk al veel voorkomt. Dat betekent: de huidige situatie van wijken in kaart brengen en uitzoeken welke planten er al veel groeien, zodat je bij de plaatsing van de ROEF-daken echt aanvullend bent op de al aanwezige natuur. Samen met onze partners zijn we hier al mee bezig en we kunnen daar binnenkort meer over vertellen.
Ook meer variatie zou ROEF nog waardevoller maken voor de natuur. Op het ene dak in de wijk andere beplanting gebruiken dan op het andere dak dus. Een mosdak, een grasdak, een heidedak.
Maatwerk in elke buurt en wijk
Datzelfde geldt natuurlijk voor de fauna. ROEF bevat nu standaard acht nestkasten. Als je eerst goed onderzoek doet naar welke beschermde dieren al leven in de wijk, kun je daar de keuze in nestkasten op aanpassen. Dat is voor ROEF makkelijk te realiseren, want alles aan het dak is modulair en losmaakbaar en we kunnen verschillende soorten nestkasten in de dakrand schuiven. Ook een open kast die aantrekkelijk is voor veel verschillende soorten zou een mooie toevoeging zijn, vertelden de aanwezige ecologen ons. Dit realiseren we inmiddels in een project in Helmond!
Een hele goede tip vonden we het ook om meer gebruik te maken van de kopgevel. Hier is onder de overstek nog plek voor nestkasten. Ook dat is inmiddels gelukt :-). We voegden in de dakrand aan de kopgevels grote kraamkasten toe voor vleermuizen, grote kasten voor gierzwaluwen en kasten voor grote soorten zoals de steenuil.
De insectenhotels op ROEF kunnen meer worden verwerkt in het groen, dat nemen we absoluut ook mee in de doorontwikkeling van ROEF.
Serie van 1 is levensreddend
Fijn was opnieuw de bevestiging hoe goed het is dat ROEF toepasbaar is in een serie van 1. Bij de verduurzaming van sociale huurwoningen pakken woningcorporaties vaak meteen een hele wijk aan. Maar als je in één keer een hele buurt renoveert, verliezen de dieren in de wijk de plek waar ze zich hebben gehuisvest en kunnen ze nergens anders heen. Dat kan tot onherstelbare schade leiden voor kolonies en tot conflicten tussen dieren, bijvoorbeeld doordat vleermuizen in elkaars territorium terecht komen. Een renovatie gefaseerd aanpakken is veel beter, dan behoud je de dieren in de wijk.
Meten en monitoren
Wat hierbij ook ter sprake kwam, en eigenlijk bij elk onderwerp terugkwam, is het belang van meten en monitoren.
- Wat gebeurt er in een wijk als je alles tegelijk aanpakt? Wat gebeurt er als je het gefaseerd aanpakt en wat kun je daarvan leren?
- Welke beplanting trekt welke dieren aan en wat kunnen we daarvan leren?
- Welke dieren trek ROEF aan en wat kunnen daarvan leren?
We doen dit met ROEF al via sensoren en camera’s, maar zijn zeker geïnspireerd geraakt om het nog beter te doen. Door te monitoren weten we zeker wat voor de natuur het beste is.
De juiste balans zoeken
Uiteindelijk is de conclusie dat het constant een kwestie is van het zoeken van de balans. We noemden hierin al het voorbeeld van de juiste mix van sedum en inheemse planten, voor de juiste balans tussen de waterbehoefte van het dak, onderhoud en de waarde voor de natuur. Je kan wel voor volledig, extreem biodiverse beplanting kiezen, maar dan heeft het dak veel te veel water en ander onderhoud nodig. Dat is zelfs met de buffertank die we leveren bij ROEF, die straks werkt op een automatisch waterafgifte-algoritme, nog niet de beste keuze.
Zo is er ook de keuze voor materialen. Het liefst gebruiken we alleen biobased materialen. Dat kan nu nog niet, omdat ze voor de toepassing in ROEF bijvoorbeeld niet brandveilig genoeg zijn, niet sterk genoeg of niet handig modulair toepasbaar.
Eén ding is zeker, wij blijven zoeken naar het optimum. Dank aan Sicco, Evie, Max, Maarten en Maarten voor hun inbreng. Samen bieden we de natuur weer écht een plek in de stad.
